De nieuwe wereld die door het ‘world wide web’ geschapen is, heeft een sterke stimulans gegeven aan het delen van kennis en het digitaal ondernemen. Wanneer je online gaat ondernemen, houd dan rekening met bepaalde juridische kaders. Een daarvan heeft onder andere betrekking op het (her)gebruiken van afbeeldingen. Vrijwel elke deelnemer van de huidige digitale informatiemaatschappij komt weleens in aanraking met het zogenaamde copyright-teken, ©. Maar wat is nou de betekenis van een dergelijk teken? Waar moet je rekening mee houden als je digitaal afbeeldingen overneemt?
Ontstaan ©
Begin 20e eeuw vaardigden de Verenigde Staten de Copyright Act uit. Auteursrechtelijke bescherming kwam de auteur alleen toe als je bij je werk een copyright notice (kennisgeving) gaf.[1] Ontbrak een dergelijke notice, dan verloor je alle rechten op dat werk. Gemakshalve ontstond voor het geven van deze notice het alombekende ©. Na 1978 verviel met nieuwe wetgeving de eis van kennisgeving en was het werk ook zonder de juiste notice auteursrechtelijk beschermd.[2] In de VS verloor © dus zijn juridische betekenis.
Ondanks zijn bekendheid heeft het in Nederland nooit juridische waarde gehad. In Nederland, en de Europese Unie, ontstaat het auteursrecht op een afbeelding van rechtswege en heeft het copyright-teken geen juridische betekenis. Hoe wordt een afbeelding auteursrechtelijk beschermd en mag ik deze zomaar gebruiken?
Bescherming van afbeeldingen
Het auteursrecht is een exclusief recht dat ontstaat wanneer de afbeelding geschapen wordt, een inschrijving of iets soortgelijks is niet nodig. Met andere woorden, het ontstaat van rechtswege. In de wet wordt dit beschreven als een ‘werk’, zie artikel 1 Auteurswet. Niet elke afbeelding valt onder dit begrip. De Hoge Raad en het Europese Hof van Justitie hebben zich uitgesproken over de definiëring. Om hieraan te voldoen dient de afbeelding een eigen intellectuele schepping te zijn, aldus het Hof.[3] Er dient sprake te zijn van een uitdrukking van de persoonlijkheid van de auteur.[4] Bij foto’s wordt dit beoordeeld aan de hand van de creatieve keuzes die de auteur heeft kunnen maken zoals de camera-instelling, de invalshoek of de gecreëerde sfeer.[5]
Gebruik van afbeeldingen online
Al deze criteria zijn erg lastig vast te stellen. Wanneer een afbeelding op het internet staat, ga er dan vanuit dat er in beginsel een auteursrecht op rust. Dit betekent niet dat je helemaal geen gebruik mag maken van online afbeeldingen. Er zijn een aantal uitzonderingen in de wet opgenomen, zoals voor eigen oefening, studie of gebruik volgens artikel 16b Auteurswet.
Indien je een afbeelding wilt gebruiken waar een auteursrecht op rust, of je twijfelt daaraan, vraag toestemming aan de auteursrechthebbende om de afbeelding te mogen hergebruiken. Ook kun je een eigen afbeelding produceren, bijvoorbeeld door het maken van een foto of door het gebruik van fotoshop. Daarnaast zijn er tal van mogelijkheden om databanken te doorzoeken die auteursrechtvrije afbeeldingen aanbieden. Eén daarvan is de gebruiksrechten aanpassen via zoekhulpmiddelen wanneer je zoekt in Google afbeeldingen.
Heb je vragen over online auteursrecht? Of over een andere juridische kwestie? Schroom dan niet om contact met ons op te nemen. Ons team voorziet eenieder van gratis en vrijblijvend juridisch advies.
Dit artikel is geschreven door Floris de Vriend & Matthijs Verwer, medewerkers bij het Juridisch Steunpunt.
Publicatiedatum: 21-11-2016.
Het Juridisch Steunpunt is van ma. t/m do. geopend van 12:00 tot 17:00 uur en bestaat uit meerdere medewerkers. Het kan zijn dat je vraag niet van begin tot eind door dezelfde medewerker behandeld wordt, maar dat je soms van een andere medewerker antwoord zult krijgen. Wij zijn telefonisch te bereiken op 050 – 363 4675 of via de mail steunpunt@groningerstudentenbond.nl.
##DISCLAIMER##
Het Juridisch Steunpunt van de Groninger Studentenbond (GSb) is een onderdeel van de Studentenlijn (LSVb). Het Juridisch Steunpunt besteedt veel aandacht aan de juistheid en volledigheid van de verstrekte informatie. Het Juridisch Steunpunt Groningen is niet verantwoordelijk en aansprakelijk voor eventuele fouten en onvolkomenheden in de verstrekte informatie. Indien we opmerkzaam worden gemaakt van onjuistheden, zullen wij deze verbeteren. Tevens is het Juridisch Steunpunt Groningen niet aansprakelijk voor enige vorm van schade, materieel en immaterieel, veroorzaakt door het gebruik van de inhoud, goederen of diensten.
[1] Zie http://government-programs.laws.com/copyright-act-of-1909, laatst geraadpleegd op 16-11-2016.
[2] Zie http://www.copyright.gov/circs/circ03.pdf, p. 1, laatst geraadpleegd op 16-11-2016.
[3] HvJ, 16 juli 2009, zaak C-5/08, Infopaq, rechtsoverweging 37.
[4] HvJ, 1 december, zaak C-145/10, Eva-Maria Painer, rechtsoverweging 87.
[5] HvJ, 1 december, zaak C-145/10, Eva-Maria Painer, rechtsoverweging 90 en 91.